Τεκμήρια από το πλούσιο αρχείο του φωτίζουν γεγονότα και πρόσωπα 50 και πλέον ετών στη διάρκεια του 20ού αιώνα

Η αναζήτηση στοιχείων και τεκμηρίων από την ταυτότητα μιας πόλης ή μιας γειτονιάς συχνά ξυπνάει το ενδιαφέρον εκείνων που αναζητούν τα ίχνη της τοπικής ιστορίας. Η έκθεση που ανοίγει στις 10 Δεκεμβρίου στο Μουσείο της πόλης του Βόλου, στο κτίριο της πρώην καπναποθήκης Παπάντου στην οδό Φερών 17,  περιλαμβάνει ανέκδοτες φωτογραφίες του φωτογράφου Κώστα Ζημέρη, οι οποίες φωτίζουν πολύτιμες όψεις της πόλης, 50 και πλέον χρόνων, στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

Ο Κώστας Ζημέρης (1886-1980) είναι ένας από τα σημαντικότερα μέλη της φωτογραφικής «σχολής» του Βόλου, κρατώντας ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους Στέφανο Στουρνάρα, Αντώνη Ραφανίδη, Δημήτρη Λέτσιο. Η έκθεση που διοργανώνεται από το Μουσείο της Πόλης και τη Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του Δήμου Βόλου, με την επιχορήγηση του ΥΠΠΟΑ, περιλαμβάνει 80 και πλέον ανέκδοτες φωτογραφίες και εξοπλισμό του φωτογραφείου του. Μαζί με την έκδοση που τη συνοδεύει, αποκαλύπτουν γνωστές και άγνωστες πτυχές της δουλειάς του Βολιώτη φωτογράφου.

Παράλληλα, μπορεί κανείς να γνωρίσει το έργο του Ζημέρη μέσα από μια διαδραστική πλατφόρμα. Οι επισκέπτες της ιστοσελίδας του Μουσείου της Πόλης Βόλου ( έχουν επίσης τη δυνατότητα να καταθέσουν την προφορική τους μαρτυρία, ανασύροντας μνήμες από ένα γεγονός του παρελθόντος, εμπλουτίζοντας με αυτόν τον τρόπο την τράπεζα προφορικών μαρτυριών που διαθέτει το Μουσείο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Προφορικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Κατά τον επιμελητή της έκθεσης, Ηρακλή Παπαϊωάννου, το αρχείο Κ. Ζημέρη σκιαγραφεί «σε τοπικό επίπεδο το πρώτο μισό του δραματικού ελληνικού 20ού αιώνα. Το έργο του ταλαντεύεται από το ατομικό στο συλλογικό, φανερώνοντας μια εποχή στην οποία ένα πνεύμα ατομισμού διαβρώνει την έννοια της κοινότητας χωρίς ακόμη να κυριαρχεί. Ταλαντεύεται ακόμη ανάμεσα στην κλασική και στη μοντέρνα φωτογραφία, σε επίπεδο τεχνικό, αισθητικό όσο και εννοιακό: άλλοτε πατάει στέρεα στη φωτογραφία των αρχών του 20ού αιώνα και άλλοτε ατενίζει νηφάλια μια εποχή προσδοκιών, ανακατατάξεων, συγκρούσεων, διαψεύσεων».

Το έργο του χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Η πρώτη περίοδος (1922-1940) περιλαμβάνει πορτρέτα επωνύμων και ανωνύμων, εικόνες από την εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή, ιστορικές στιγμές, κτίρια που δείχνουν τη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής, τοπία του Βόλου κ.ά. Η δεύτερη (1930-1938) εστιάζεται στις παραγγελίες που έλαβε ο σημαντικός φωτογράφος για την προβολή βιομηχανικών εγκαταστάσεων, θεατρικών παραστάσεων κ.ά., που καθρεφτίζουν την ανάπτυξη της πόλης, την οικονομική και κοινωνική ζωή, τους ανθρώπους και τις συνήθειές τους. Η τρίτη περίοδος (1940-1970) καταγράφει γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και στιγμές από τις ημέρες της Απελευθέρωσης και των διαδηλώσεων για τα Δεκεμβριανά.

Ο κ. Παπαϊωάννου, θεωρητικός της φωτογραφίας και επιμελητής του MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στη έκδοση για τον Κ. Ζημέρη σημειώνει ότι τα αρνητικά του αρχείου, από τη συλλογή του μουσείου, είναι πλάκες, γυάλινες και φιλμ, διαστάσεων κυρίως από 6×9 εκ. μέχρι 18×24 εκ., και ότι απ’ αυτές αναδύονται ανάγλυφα αποσπάσματα της τοπικής ιστορίας, που συνομιλούν με την ιστορική αφήγηση σε εθνική κλίμακα. Οι βασικές εστίες αναθέσεων του Ζημέρη περιλαμβάνουν την τοπική βιομηχανία, την προσωπογραφία, τα ζωηρά tableau vivant των θεατρικών (συχνά σχολικών) ομάδων της πόλης, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. «Ρόλο στη διαμόρφωση του φωτογραφικού του χαρακτήρα έπαιξε η οκτάχρονη μαθητεία στο Σεν Λιούις των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές του 20ού αιώνα, όπως και ο συνεταιρισμός του με τον έμπειρο Αντώνη Ραφανίδη».

Τα πορτρέτα, επωνύμων και ανωνύμων, επίσης έχουν ενδιαφέρον. «Η φωτογραφία άλλωστε χρησίμευσε από τον 19ο αιώνα ως επικύρωση της αστικής ταυτότητας και των σύγχρονων ηθών, σε μια περίοδο ελαύνουσας νεωτερικότητας. Από το στούντιό του παρήλαυναν ναύτες και χωροφύλακες, κομψευόμενες κυρίες και κύριοι, ζευγάρια και παιδιά, στην πόλη του Βόλου, που ως αναδυόμενο κέντρο επιχειρούσε να εδραιώσει τη δική του φυσιογνωμία».

Είναι όμως και οι φωτογραφίες με τους τραυματίες πολέμου, εικόνες από τη δράση της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ) του Ιωάννη Μεταξά στον Βόλο, από αθλητικές εκδηλώσεις, γυμναστικές επιδείξεις, οι φασιστικοί χαιρετισμοί πολιτών. «Διέσωσε επίσης εικόνες βομβαρδισμένων κτιρίων από τους Γερμανούς, με τον τρόμο να αιωρείται πάνω από την πόλη, αλλά και τη συγκέντρωση απελευθέρωσης της πόλης, εκείνη του ΕΑΜ ή της συμπαράστασης για τα Δεκεμβριανά», υπογραμμίζει ο Ηρ. Παπαϊωάννου. Και τονίζει ότι το αρχείο έχει ανάγκη βαθύτερη μελέτη.

Ο Ζημέρης ήταν από τους πρώτους πικτοριαλιστές Ελληνες φωτογράφους. Προσέγγιζε τη φωτογραφία ως τέχνη κοντινή στη ζωγραφική, με την οποία άλλωστε ασχολήθηκε όπως με τη λογοτεχνία και τη μουσική. Η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του Δήμου Βόλου διαθέτει στις συλλογές της 5.037 αρνητικά φωτογραφιών σε γυάλινες πλάκες από το εργαστήριό του, καθώς και φωτογραφικές μηχανές, εξοπλισμό στούντιο και εμφανιστηρίου, εργαλεία, βιβλία κ.ά.

Πηγή:https://www.kathimerini.gr